ماده 141 قانون تجارت بیان می‌کند که:
«اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود، هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رای واقع شود.
هرگاه مجمع مزبور رای به انحلال ندهد باید در همان جلسه و با رعایت مقررات ماده ۶ این قانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد.
در صورتی که هیات مدیره برخلاف این ماده به دعوت مجمع عمومی فوق العاده مبادرت ننماید و یا مجمعی که دعوت می‌شود نتواند مطابق مقررات قانونی منعقد گردد، هر ذینفع می‌تواند انحلال شرکت را از دادگاه صلاحیت‌دار درخواست نماید.»
آنچه خواندید، متن ماده 141 قانون تجارت است که یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مقررات مربوط به تجارت یا داد و ستد محسوب می‌شود.
بر اساس ماده ششم: « برای تاسيس شركت‌های سهامی عام، موسسين بايد حداقل 20% سرمايه شركت را خود تعهد كرده و حداقل 35% مبلغ تعهد شده را در حسابي به نام شركتِ در شرف تاسيس نزد يكی از بانك‌ها بسپارند و …»
چرا ماده 141 تا این اندازه مهم و مورد توجه است؟
دلیل آن به ویژه در کشور ایران، به شرایط غیر قابل پیش بینی اقتصادی برای بازه بلند مدت بر می‌گردد.
متغیر‌های زیاد سیاسی، اجتماعی و … موجب شده است تا برای کارآفرینی و تاسیس واحد‌های صنعتی، نتوان دور نمای بسیار طولانی در نظر گرفت.
از این رو باید اهرم‌ها و روش‌های قانونی که در زمان مشکلات خاص و کاهش سرمایه شرکت به وجود می‌آیند، همواره مد نظر باشند.
با این حال، قانون تجارت و برخی از مواد آن از جمله ماده 141 ممکن است پیچیدگی‌های حقوقی نیز داشته باشد. در نتیجه حضور وکلای حرفه‌ای برای استخدام در هر واحد صنعتی و تجاری و حسابداران امین و آشنا به قوانین مالیاتی و ارزیابی سرمایه، لازم است.
چه شرکت‌هایی مشمول ماده 141 هستند؟
در حالت ساده، ماده 141 برای شرکت‌هایی است که نیمی از سرمایه خود را از دست داده‌اند. در واقع، این یک پیش بینی قانونی است تا شرکت و پرسنل آن پیش از نابودی کل سرمایه شرکت، چاره‌ای بیاندیشند.
زمانی که این سرمایه به نصف میزان اصلی خود رسید، هیات مدیره مکلف به برگزاری مجمع عمومی فوق العاده از سهام داران و شرکا است.
در قانون تجارت، حتی عواقب عدم رعایت ماده 141 نیز منتشر شده که بر اساس ماده 265، می‌تواند حکم جزایی در پی داشته باشد.
در صورتی که هیات مدیره برای برگزاری مجمع عمومی فوق العاده پیشگام نشود، این وظیفه بر عهده بازرس خواهد بود. بازرس باید در کمتر از دو ماه نسبت به اعلام نصف شدن سرمایه و لزوم برگزاری مجمع اقدام نماید.
از این رو می‌بینیم که برخی از کارفرمایان برای بر ملا نشدن وضعیت مالی شان، از معرفی به عنوان مشمول ماده 141 طفره می‌روند.
برخی دیگر ترجیح می‌دهند با روش‌هایی شبیه تهاتر یا واگذاری بدهی‌ها به بدهکاران، بخشی از سرمایه اصلی صندوق را حفظ کنند.
در صورتی که مشمول ماده 141 شده‌اید، چه کار باید انجام دهید؟
در مجمع عمومی فوق العاده‌ای که به دلیل نصف شدن سرمایه برگزار می‌شود، راه حل‌های متفاوت بررسی و نهایتا تصمیم اصلی برای کل مجموعه گرفته می‌شود.
طی این جلسه، یا باید سرمایه شرکت کاهش یابد و یا شرکت اعلام انحلال کند.
کاهش سرمایه شرکت، راه عادلانه تر در برابر توزیع ضرر میان سهام داران است. به عبارت دیگر، قانون اجازه نمی دهد تا در صورت نصف شدن سرمایه و مشکلات حاد اقتصادی، ضرر و زیان بین شرکا تقسیم شود، بلکه اگر تصمیم دارند شرکت را منحل نکنند، باید سرمایه اولیه کاهش یابد.
بالطبع کاهش سرمایه اولیه به معنی از بین رفتن بخشی از دارایی‌های مجموعه خواهد بود. از تعدیل نیرو و فروش ماشین آلات تا محدودیت‌های مربوط به خرید مواد اولیه و … همگی جزو تبعات کاهش سرمایه است.
با تمام این معضلات، حسن کار اینجاست که حداقل مجموعه تولیدی از بین نرفته و توانسته هر چند محدود، اشتغال به دنبال داشته باشد.
پیشگیری بهتر از درمان
یک راه پیشگیری از ورود شرکت به فهرست مشمولین ماده 141، معافیت مالیاتی است.
در واقع طبق شروطی که کارشناسان معتمد آن را ارزیابی می‌کنند، برخی از شرکت‌ها می‌توانند از معافیت مالی موقت بهره‌مند شوند. در این صورت، کمبود سرمایه تا رسیدن به مقدار مناسب، از راه معافیت مالیاتی تامین خواهد شد.
معافیت مالیاتی نیز مراحل سختگیرانه و کارشناسی خاص خود را دارد. کارشناسانی که مجموعه را از نظر اموال، دارایی‌ها و گردش کار بررسی و مشخص می‌کنند که آیا این مجموعه امکان دریافت معافیت‌های مالیاتی را دارد یا خیر. حضور حسابدار حرفه‌ای در چنین شرایطی است که می تواند به داد یک مجموعه برسد.
در نهایت به نظر می‌رسد بهترین راه برای پیشگیری از عواقب جزایی نقض قانون تجارت، بررسی درست وضعیت سرمایه و معرفی به موقع به عنوان مشمول این ماده قضایی است.
از کجا بدانیم کدام سهم ها مشمول این قانون هستند
برای این منظور وارد سایت سازمان بورس به آدرس tsetmc.com می شویم سپس از کادرهای بالا وارد سربرگ مربوط به اطلاعات «بورس اوراق بهادار تهران » و یا «فرابورس ایران» شوید و در زیر شاخه آن روی قسمت «نمادهای مشمول تعلیق» کلیک کنید همان طور که در تصاویر زیر مشاهده می کنید لیست نماد ها با ذکر علت در این صفحه آمداه است
